|
هنوز بیش از یک دهه از
ورود اینترنت به ایران نمی‌گذرد. اگر چه کاربران ایرانی در سالهای
اولیه ورود این تکنولوژی به کشورشان خاطره‌ای خوب و به دور از سانسور
را تجربه کردند ولی دیری نپایید که کشورشان به یکی از بزرگترین سانسور
کنندگان اینترنت تبدیل شد. امروزه ایران به همراه چین از بزرگترین
سانسور کنندگان اینترنت به شمار میرود و این در حالی است که رشد
اینترنت در ایران بسیار چشمگیر است و از یک میلیون کاربر در سال ۲۰۰۱
به پنج میلیون در سال ۲۰۰۵ رسیده است و بنابر پیش‌بینی شرکت مخابرات تا
سال ۲۰۰۹ این تعداد به بیست و پنج میلیون نفر خواهد رسید.
در حال حاضر در ایران
۶۵۰
سرویس دهنده اینترنت (ISP)
و ۱۸ شرکت ICP
وجود دارند. شرکت ارتباطات دیتا، وابسته به شرکت مخابرات ایران،
بزرگترین سرویس دهنده اینترنت در کشور است و اغلب
ISPها
از او سرویس میگیرند.
مطابق آنچه در "مقررات و
ضوابط شبکه‌های اطلاع رسانی رایانه‌ای" آمده است، کلیه ایجاد کنندگان
نقطه تماس بین‌الملل از جمله شرکت مخابرات موظفند سیستم فیلترینگ داشته
باشند تا از دسترسی کاربران به سایتهای غیر‌مجاز ممانعت شود.
ضوابط
و
مصادیق
موارد فیلتر توسط شورای عالی اطلاع رسانی تصویب و اعلام میشود. هم
اکنون یک کمیته سه نفره متشکل از نمایندگان صداوسیما، وزارت ارشاد و
وزارت اطلاعات از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی مأمور نظارت بر
فعالیتهای اینترنتی است. این گروه با تهیه فهرست سایتهایی که باید
مسدود شوند، تنها مرجع رسمی مسئول در این زمینه است. با این حال بارها
دیده شده که قوه قضائیه راساً در امر فیلترینگ دخالت کرده و مستقیماً
دستور مسدود سازی سایتهای اینترنتی را به مخابرات ابلاغ نموده است.
سانسور اینترنت در ایران
به شیوه‌های مختلف و در سطوح مختلف انجام میگیرد. برای آن دسته از
سایتهایی که سرویس‌دهنده (Server)
و گردانندگان آن در ایران هستند برخورد به صورت قوه قهریه و سیستم
قضائی است ولی برای آن دسته از سایتهایی که مرکز کنترل آنها در خارج از
حیطه اقتدار جمهوری اسلامی قرار دارد،
برخورد به صورت مسدود سازی دسترسی کاربران ایرانی به سایت مورد نظر
می‌باشد.
بر اساس یکی از جدیدترین
و معدود تحقیقات میدانی انجام شده توسط مؤسسه اپن‌نت (OpenNet)
که سعی دارد وضعیت فیلترینگ را در کشورهای مختلف دنیا بررسی کند، حدود
۳۰ درصد از سایتهای مورد بررسی این مؤسسه در ایران مسدود بودند (۴۹۹
سایت از ۱۴۷۷). نتایج تحقیقات این مؤسسه که در یک گزارش ۲۹ صفحه‌ای
منتشر شده است نشان میدهد که ایران یکی از سخت‌ترین و شدیدترین
سیستمهای فیلترینگ را به اجرا گذاشته است. خلاصه‌ای از نتایج این تحقیق
ذیلاً آمده است:
|
General Category |
Complete Blocks |
Partial Blocks |
Sites Tested |
Total Block Percentage |
|
Blogs |
74 |
12 |
588 |
15% |
|
International Organizations |
0 |
0 |
17 |
0% |
|
Lifestyles |
2 |
2 |
15 |
27% |
|
News |
10 |
4 |
46 |
30% |
|
Opposition & Dissent |
15 |
10 |
62 |
40% |
|
Political / Religious / Social |
30 |
20 |
52 |
96% |
|
Politics |
28 |
22 |
51 |
98% |
|
Proxy / Anonymizer Services |
17 |
3 |
26 |
77% |
|
Religion |
3 |
1 |
24 |
17% |
|
Sex |
219 |
31 |
251 |
100% |
جدول- این جدول درصد
مسدود سازی سایتهای مختلف اینترنتی را بر حسب محتوای آنها
نشان میدهد. بیشترین میزان مسدود سازی مربوط به سایتهای
سکس و کمترین مقدار مربوط به سایتهای سازمانهای بین‌المللی
می‌باشد.
همانطور که پیشتر گفته شد
اغلب ISPهای
ایران از شرکت مخابرات سرویس میگیرند. این دسته از
ISPها
عمدتاً سیستم فیلترینگ مستقل ندارند و از
این لحاظ
به مخابرات وابسته‌اند. آن دسته از
ISPهایی
که پهنای باند خود را از سرویس دهندگان بین‌المللی تهیه میکنند (مانند
پارس آنلاین و
چند
ICP
بزرگ دیگر در تهران) موظف به نصب سیستم فیلترینگ مستقل شده‌اند.
از نظر نرم‌افزاری،
ایران برای اعمال سانسور از برنامه اسمارت فیلتر(Smart
Filter)
ساخت شرکت آمریکایی
سکیور کامپیوتینگ (Secure
Computing)
استفاده میکند. این مطلب را نخستین بار رضا پارسا، رئیس اتحادیه
ISPها،
عنوان کرد و در توجیه آن افزود که اکثر سانسور افزارهای تولید داخل
فاقد کیفیت مشابه‌های خارجی هستند.
استفاده ایران از
نرم‌افزار اسمارت فیلتر در حالی صورت میگیرد که برای اینکار از شرکت
سازنده هیچ گونه مجوزی اخذ نکرده است. این کار از لحاظ حقوق بین‌الملل
سرقت محسوب شده و اگر روزگاری ایران بخواهد به سازمانهای بین‌المللی
نظیر سازمان تجارت جهانی (WTO)
بپیوندد باید بابت آن تاوان سنگینی را بپردازد.
چندی پیش بخش فارسی
بی‌بی‌سی
با آقای دیوید بارت، مدیر روابط عمومی شرکت سکیور کامپیوتینگ،
مصاحبه‌ای انجام داده بود. وی در این مصاحبه ضمن تأکید بر این که شرکت
متبوعش امتیاز نرم‌افزار خود را به هیچ شخص یا سازمانی در ایران واگذار
نکرده، افزود بسیاری از شرکتهای ایرانی از نسخه آزمایشی(بتا) نرم‌افزار
ما استفاده میکنند و شرکت سکیور کامپیوتینگ برای مقابله با این کار
تمام IP
آدرسهای ایران را بلوک کرده است به طوری که اکنون امکان دانلود و آپدیت
این نرم‌افزار در ایران وجود ندارد.
از لحاظ تکنیکی، استفاده
ایران از سانسور‌افزار اسمارت فیلتر محدود به صفحات وب است (پروتکل
HTTP
و
پورت 80). معمولاً
سایر سرویسهای اینترنت نظیر ایمیل،
اف تی پی و
چت مورد سانسور قرار نمیگیرند. فیلترینگ در ایران بر اساس لیست سیاه
انجام میشود که این لیست حاوی نام دامین و
IP
آدرس سایتهای مسدود شده می‌باشد. در حال حاضر از کلمات کلیدی برای
سانسور استفاده نمی‌شود.
با وجودی که حکومت ایران
به شدت اینترنت را مورد سانسور قرار داده و در این زمینه سرمایه
گذاریهای کلانی کرده است ولی به نظر میرسد دولت جمهوری اسلامی موفقیتش
در امر فیلترینگ را بیشتر از آن که مدیون سیستم پرهزینه فیلترینگ خود
باشد، مدیون سطح پایین دانش
IT
در کاربران ایرانی است. چنانکه، کمتر کاربر با تجربه اینترنتی را در
ایران میتوان پیدا کرد که مختصر اطلاعاتی راجع به ساختارهای شبکه و
اینترنت داشته باشد ولی باز هم در پشت درهای فیلترینگ محصور مانده
باشد. ضعف سیستم فیلترینگ ایران به دو علت برمیگردد:
-
اصول
و طراحی اولیه اینترنت بر مبنای تبادل آزاد اطلاعات صورت گرفته است و
سیستمهای فیلترینگ اجزایی هستند که بعداً به آن تحمیل شدند و به همین
جهت با سایر ساختارهای اینترنت کاملاً همخوانی ندارند. این ناهمخوانی
شکافها و سوراخهای زیادی را بوجود آورده که کاربران میتوانند از آنها
برای فرار از فیلتر استفاده کنند. این مسئله نه تنها در مورد سیستم
فیلترینگ ایران بلکه در مورد کلیه سیستمهای فیلترینگ صادق است.
-
علت
دوم به ضعف طراحی سیستم فیلترینگ ایران برمیگردد. همان طور که گفته شد
هسته نرم‌افزاری سیستم فیلترینگ ایران را یک نرم‌افزار آمریکایی بنام
اسمارت فیلتر تشکیل میدهد. این نرم‌افزار به پرخطا بودن (Erroneous)
و بلوک بیش از حد (Overblocking)
شهرت دارد. از طرف دیگر، از آنجایی که شرکت سازنده حاضر به فروش
نرم‌افزارش به ایران نشده، ایران بطور غیر قانونی از نسخه آزمایشی این
نرم‌افزار استفاده میکند و برای این که آن را با نیازهایش مطابق سازد
ناچار شده تا در اصل برنامه تغییراتی بدهد و اصطلاحاً آن را بومی سازی
کند. پروژه بومی سازی این نرم‌افزار زیر نظر
وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام گرفته است. زیاد تعجب آور نیست که
اگر این پروژه نیز مانند سایر
پروژه‌های این وزارتخانه پر از ایراد و اشکال باشد.
|
